Sự thay đổi trong Tokenomics của Ethereum

Đã gần một tháng sau sự kiện The Merge của Ethereum. Cộng đồng nhà đầu tư có lẽ đã dần quen với khái niệm Proof of Stake xung quanh cơ chế đồng thuận mới của Ethereum, nhưng có lẽ họ chưa nắm rõ được những thay đổi thực sự đang diễn ra trong Tokenomics của mạng lưới.

Bài viết này sẽ giúp bạn làm sáng tỏ vấn đề trên.

Ethereum 1.0 + EIP 1559

Ban đầu, Ethereum hay Ethereum 1.0 hoạt động tương đối giống với mô hình của Bitcoin, nó cũng sử dụng cơ chế đồng thuận Proof of Work. Tuy nhiên đội ngũ phát triển Ethereum đã tạo nên sự khác biệt, đó là Smart contract - hợp đồng thông minh. Điểm khác biệt này khiến Ethereum thực sự trở thành một cuộc cách mạng trong lĩnh vực blockchain. Trước bản cập nhật EIP-1559, Tokenomics của ETH về cơ bản là giống với Bitcoin.

Việc thưởng 100% phí giao dịch cho thợ đào là một vấn đề, bời thợ đào sau đó đem bán trên các sàn dẫn đến việc lạm phát nguồn cung trong khi ETH bản thân nó không giới hạn nguồn cung. Với mô hình này chỉ thợ đào là người có lợi, nguồn cung lớn sẽ làm ETH mất giá, khiến cho holder không còn mặn mà nắm giữ đồng coin này.

Đến bản cập nhật EIP-1559, Tokenomics của ETH đã có sự thay đổi.

Ethereum hiện có nguồn cung hàng năm ~ 4,5%. Những máy đào được thưởng 2 ETH cho mỗi block và 1,75 ETH cho mỗi uncle block. Phần thưởng block hàng ngày là ~ 13.500 ETH tương đương với việc phát hành khoảng ~ 4,9 triệu ETH mỗi năm.
Tổng số lượng lưu hành hiện tại là ~ 116 triệu. Một điểm khác biệt lớn đối với Bitcoin là không phải tất cả ETH đều từ khai thác mà ra. Trên thực tế, phần lớn ETH được phân phối như một phần của việc sinh ra khối đầu tiên - genesis block. Như vậy nguồn cung ETH lớn nhất sẽ đến từ hai nguồn máy đào và gennesis supply.
EIP-1559 sẽ ổn định phí giao dịch để chúng không tăng quá cao trong thời gian bận rộn. Trước EIP-1559, các giao dịch đã được đấu giá. Điều này có nghĩa là người dùng có thể đặt giá thầu cao để giao dịch của họ được xử lý nhanh chóng. Các máy đào được thích chọn mức phí cao nhất mang lại lợi nhuận lớn nhất cho họ. Điều này dẫn đến việc người dùng đang đặt giá thầu thấp buộc phải đợi hoặc tăng giá thầu của họ. Và cuối cùng khiến cho chi phí giao dịch ngày càng trở nên đắt đỏ trong khi mất nhiều thời gian chờ đợi.
EIP-1559, kể từ khi triển khai vào ngày 4 tháng 8 năm 2021, đã chia phí thành phí cơ sở cố định và phí ưu tiên. Phí cơ sở sẽ được điều chỉnh linh hoạt, nhưng tổng phí không thay đổi quá 12,5% so với khối trước đó. Phí ưu tiên sẽ cho phép người dùng mua quyền ưu tiên thực hiện giao dịch bằng cách thưởng thêm cho các thợ đào. Nhưng tổng thể thì nó bị giới hạn do gas limit của khối.
Giả sử đốt khoảng 70% phí giao dịch (mô phỏng ở đây và ở đây), điều này có thể dẫn đến ~ 2,6 triệu ETH bị đốt mỗi năm (con số này mình ko hiểu rõ nên chưa có công thức cụ thể). Với ~ 4,9 triệu ETH mới hàng năm, điều này sẽ cắt giảm một nửa nguồn cung. Với việc tăng con số % này lên cao hơn, chúng ta thậm chí có thể thấy Ethereum chuyển sang giảm phát.

Đến đây, về cơ bản sự khác biệt nằm ở chỗ tiền thưởng cho máy đào. Thay vì chia 100% phí giao dịch cho máy đào như trước, lúc này 70% phí sẽ được đem đi đốt, phần còn lại sẽ thưởng cho máy đào. Kết quả là nguồn cung bị giảm xuống, điều này đem lại lợi ích kép cho cả 2 nhóm đối tượng: máy đào và người nắm giữ ETH.

Ethereum 2.0

Hệ sinh thái rộng lớn của các ứng dụng được xây dựng trên Ethereum đã phát triển nhanh chóng, nhanh hơn cả năng lực của chính mạng lưới. Các vấn đề về khả năng mở rộng của mạng, khiến cho phí giao dịch ngày càng cao và thời gian xử lý chậm đi đáng kể.

Đội ngũ phát triển Ethereum đã đưa ra một bản nâng cấp mới vào tháng 9/2022 - sự kiện The Merge.

Về cơ bản, với sự kiện The Merge, Ethereum chính thức chuyển sang cơ chế đồng thuận Proof of Stake - bằng chứng cổ phần. Tokenomics theo đó cũng có những thay đổi đáng kể, cụ thể:

Ethereum 2.0 chuyển từ cơ chế đồng thuận Proof of Work sang cơ chế đồng thuận Proof of Stake. Máy đào khai thác theo cơ chế PoW sẽ trở nên vô dụng. Tuy nhiên, The Merge vẫn đảm bảo nguồn cung cấp được khai thác và trước khai thác vẫn có thể lưu hành sau khi hợp nhất, vì vậy người dùng không bị ảnh hưởng.
Để trở thành máy đào ETH 2.0, bạn sẽ phải stake tối thiểu 32 ETH. Khi đó bạn có thể trở thành người xác nhận hoặc có thể đảm nhận nhiều vai trò người xác nhận khi số tiền đặt cược tăng lên. Người xác nhận được thưởng bằng lợi tức hàng năm - APR khoảng 6,3%. Đây cũng là nguồn thu duy nhất của máy đào trong Ethereum 2.0 - đây chính là điểm khác biệt chính so với Ethereum 1.0 và EIP - 1559.

Để gia tăng lợi nhuận, bạn có thể kêu gọi thêm nguồn ETH từ những người xung quanh, cộng đồng. Bạn càng stake nhiều ETH thì bạn sẽ được thưởng nhiều ETH hơn. Tuy nhiên, để làm giảm nguy cơ Centralized của mạng lưới khi có quá nhiều người stake vào 1 máy đào, Ethereum quy định lợi nhuận hàng năm nhận về theo công thức bên dưới. Theo công thức này, với mỗi mức ETH được stake trên một máy đào lớn dần, tỷ lệ lợi nhuận hằng năm sẽ giảm xuống. Điều này sẽ khuyến khích các máy đào duy trì lượng ETH được stake ở mức độ phù hợp và tăng số lượng máy đào trong mạng lưới - từ đó gia tăng tính Decentralized của cả mạng lưới.

Staking đi kèm với các trách nhiệm: lưu trữ dữ liệu, xử lý giao dịch và thêm các khối mới. Nếu node của bạn không xác thực, offline hoặc có hành động ác ý - gian lận, bạn có thể bị phạt bằng cách trừ thẳng vào khoản đã stake.
Việc đốt các khoản phí được giới thiệu với EIP-1559 vẫn sẽ tiếp tục và có khả năng dẫn đến lạm phát nhẹ hoặc thậm chí giảm phát tùy thuộc vào khối lượng giao dịch.

Tóm lại sau khi The Merge diễn ra, những thay đổi trong cơ chế đồng thuận của Ethereum đã kéo theo sự thay đổi Tokenomics. Trong đó điểm khác biệt lớn nhất là động lực lớn nhất của mạng lưới thuộc về những máy đào kiểu mới bằng cách đặt cược ETH với tỷ lệ khác nhau.